Επίσης οι εξώστες, τα πα- ράθυρα, οι κήποι, αλλά και οι χώροι γύρω από το τζάκι σφύζουν από ανάλογη δια- κόσμηση γιορτινής ατμό- σφαιρας. Η πίτα που ετοιμάζεται με τον ερχομό του νέου έτους, η Βασιλόπιτα, περιέχει ένα « φλουρί », που σύμφωνα με την παράδοση, θα φέρει καλή τύχη σ΄ αυτόν που θα το βρει. Στα δε Θεοφάνια που εορτάζεται η Βάπτιση του Χριστού καθαγιάζο- νται τα ύδατα με ρίψεις του « σταυρού » στο υγρό στοι- χείο και ανέλκυσή του από κολυμβητές, με αγιασμό των σπιτιών από ιερείς και με ι- διαίτερα κατά τόπο έθιμα. Τρία στοιχεία απαρτίζουν γε- νικά τις λατρευτικές εκδηλώ- σεις του ελληνικού λαού: το τρυφερό θρησκευτικό συναί- σθημα, η αρχαία ελληνική καταγωγή και η επιδέξια προ- σαρμογή στις ψυχολογικές ανάγκες της καθημερινής ζωής. Και αυτός ο σπουδαίος συνδυασμός καταφαίνεται σε όλες τις εκδηλώσεις του και τα έθιμά του τόσο τα Χρι- στούγεννα, και τη Μεγάλη Εβδομάδα, όσο και κατά την Αγιολατρεία κλπ. Το Χριστόψωμο Το « ψωμί του Χριστού » το έφτιαχνε, την παραμονή των Χριστουγέννων, η νοικοκυρά με ιδιαίτερη ευλάβεια και με ειδική μαγιά. Απαραίτητος επάνω, χαραγμένος ο σταυρός. Γύρω - γύρω διάφορα διακοσμητικά σκαλιστά στο ζυμάρι ή πρόσθετα στολίδια. Αυτά τόνιζαν το σκοπό του χριστόψωμου και εξέφραζαν τις διάφορες πεποιθήσεις των πιστών. Την ημέρα του Χριστού, ο νοικοκύρης έπαιρνε το χριστόψωμο, το σταύρωνε, το έκοβε και το μοίραζε σ’ όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονταν στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Γύρω από το χριστόψωμο υπάρχουν και άλλες παραδόσεις. Αναφέρονται στην ενότητα της Εκκλησίας και των λαών, με συμβολικό πρότυπο την ένωση των κόκκων του σίτου σ΄ ένα ψωμί. Οι λαοί κάποτε θα ενωθούν μ’ ένα ποι- μένα, το Χριστό. Στη Μάνη κάθε οικογένεια στο φούρνο του σπιτιού « ρίχνει » τα χριστόψωμα, για να τα κόψει στο τραπέζι των Χρι- στουγέννων ο οικοδεσπότης σταυρώνοντάς τα, και ευχόμενος « Χρόνια πολλά και του χρόνου ». Τα χριστόψωμα κα- τασκευάζονται όπως το ψωμί, μόνο που στολίζονται με σταυρούς και ποικίλα στολίδια ανάλογα με την καλαισθησία της νοικοκυράς. Στη Σπάρτη, σε κάθε σπίτι, δυο τρεις μέρες πριν, ζυμώνουν 1 – 15 καρβέλια ψωμί. Το ένα, που το τρώνε ανήμερα των Χριστουγέννων, είναι το ψωμί του Χριστού και το πλάθουν σε σχήμα σταυρού από ζύμη. Τ’ άλλα χριστόψωμα τα κάνουν με αμύγδαλα και καρύδια. Οι Σαρακατσάνοι τσοπάνηδες φτιάχνουν δύο χριστόψωμα. Το πρώτο, το καλύτερο και με τα πιο πολλά κεντίδια, είναι για το Χριστό « για να τους φυλάει και να τους ευλογάει ». Πάνω του σκαλίζουν ένα μεγάλο σταυρό – φεγγάρι με πέντε λουλούδια. Το δεύτερο, η τρανή Χριστοκουλούρα ή Ψωμί του Χριστού, είναι για τα πρόβατα. Έτσι τα τιμά ο βοσκός και τα ευ- λογά ο Χριστός. Στη Χριστοκουλούρα παριστάνεται με ζύμη, όλη η ζωή της στάνης, δηλαδή η μάντρα, τα πρόβατα, οι βοσκοί κ.λπ.. Στην Κεφαλονιά όλο το σόι συγκεντρώνεται στο σπίτι του πιο ηλικιωμένου. Στο πάτωμα τοποθετούν τρία δαυλιά « χιαστί » και πάνω τους βάνουν την « κουλούρα ». Όλοι κάνουν ένα κλοιό γύρω ακουμπώντας καθένας με το δεξί του χέρι την κουλούρα. Ύστερα ο νοικοκύρης ψάλλει το « Η γέννησή σου Χριστέ ο Θεός… » και ρίχνει λάδι στα δαυλιά, βάζοντάς τα στη φωτιά. Μετά κόβει την κουλού- ρα, τη μοιράζει και δειπνούν όλοι μαζί. ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ Στις πέντε του Γενάρη Φεύγουν οι καλικαντζάροι Αλλά ο μεγάλος τους τρόμος είναι τα Φώτα. Φεύγουν τότε λέγοντας: Φεύγετε να φεύγουμε κι έφτασε ο τουρλόπαπας με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του...